Ciekawe Atrakcje: Olkusz Podziemne Muzeum, Grodzisko Stary Olkusz, Bazylika Św. Andrzeja w Olkuszu

Miasto Olkusz położone jest na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, 6 km na południe od Pustyni Błędowskiej, 5 km od Zamku w Rabsztynie i 9 km od Rezerwatu Pazurek. Grodzisko Stary Olkusz oddalone jest o 3 km od Rynku w Olkuszu na trasie łączącej Dąbrowę Górniczą z Krakowem DK94.

Olkusz Kopalnia Srebra i Ołowiu

Miasto Olkusz było w przeszłości najbogatszym grodem w Polsce i zwane było Srebrnym Miastem. Wydobywano na jego terenach ołów i srebro. Mieszkańcy Olkusza byli zamożniejsi od ludzi mieszkających w Krakowie. Rozwijało się tu górnictwo, dzięki płytko położonym pokładom srebra. Obecnie na ulicach Olkusza można spotkać brązowe figury pokryte patyną, które tworzą “Srebrny Szlak Gwarków Olkuskich” - zrzeszonych w spółki górników.

Srebrny Szlak Gwarków Olkuskich

Historia Olkusza jest ściśle związana z eksploatacją srebra i ołowiu. W czasach piastowskich skarby skrywane głęboko w ziemi należały do monarchy, nawet jeśli grunty miały innego właściciela. I tylko on mógł upoważnić do części zysku zrzeszonych w spółki górników, które zwano z języka niemieckiego “gwarectwem”. Pochodzący z różnych stanów gwarkowie (czyli biznesmeni), wspólnie inwestowali w funkcjonowanie kopalni. Dziś w obrębie olkuskiej starówki biegnie ścieżka edukacyjno-historyczna, która ma 18 przystanków, przy figurach olkuskich gwarków z różnymi atrybutami, opowiadającymi inne historie.

Budynek dawnego Starostwa w Olkuszu

Obiektem o znaczących walorach architektonicznych i historycznych dla lokalnej społeczności jest budynek dawnego Starostwa, który został wzniesiony w 1826 r w stylu klasycystycznym. Od strony kościoła w końcu XVI w mieściła się mennica królewska, gdzie bito monety z olkuskiego srebra. Na lewo od wejścia znajdowała się siedziba władz górniczych, gdzie odbywały się posiedzenia sądu i było więzienie. Budynek starostwa został wyremontowany i stał się częścią podziemnej trasy turystycznej, gdzie mieści się sklep z pamiątkami i wystawa dotycząca górnictwa.

Podziemne Muzeum miasta Olkusz

Muzeum w Podziemiach Olkusza dostarcza w formie multimedialnej i tradycyjnej informacji o warunkach pracy w kopalni. Wiele ekspozycji prezentuje stosowane w przeszłości narzędzia. Ich konstrukcja pozwala na interaktywne sprawdzenie ich działania. Wystarczy pokręcić rączką lub podnieść uchwyt. To świetna zabawa nie tylko dla dzieci. Podziemne Muzeum miasta Olkusz uczy kreatywności przez dotyk i pomaga zrozumieć zasady funkcjonowania dawnych narzędzi tj. kierat.

Srebrna komnata w Podziemiach Olkusza

W piwnicach dawnego Kwartału Królewskiego dużą atrakcją jest przestrzenna makieta prezentująca rozwój olkuskich kopalni w przeciągu wieków. Przy wejściu można przyjrzeć się wielobarwnym rudom ołowiu i srebra a w części poświęconej metalurgii znajdują repliki pieców używanych do wytopu kruszców. Podziemne muzeum tworzą korytarze obudowane drewnianymi belkami w nawiązaniu do olkuskich sztolni. Na końcu jednego z nich mieści się “Srebrna komnata”, z repliką Srebrnego Krzyża Gwarków Olkuskich. Oryginał znajduje się w Bazylice Św. Andrzeja - kilka kroków na lewo od wejścia do dawnego Starostwa.

Podziemny Olkusz Historia Srebrnego Miasta

W piwnicach XIV wiecznego ratusza znajduje się pierwsza ekspozycja olkuskiego muzeum. Spacerując kilka metrów pod ziemią można zapoznać się z historią miasta Olkusz. Na dużej mapie w 3D ukazany został rozwój grodu i górnictwa, który był położony nad rzeką Babą. Rzeczka pod Olkuszem zatapiała kopalnie srebra i ołowiu, przez co srebrne miasto traciło na znaczeniu. Obecnie rzeka jest rzadko widoczna w swoim korycie a podczas dłuższego braku opadów jest w całości pochłaniana przez szyby kopalniane. Nazwa miasta Olkusz wywodzi się ze słowa Lcuhs (1257), Hilcus (1262), Helcus (1301), Ylcus (1314), Elcus (1409), Olkusch (1462) i znaczy El - Pan, Bóg a czasownik kusz - kuć.

Makieta miasta Olkusz z Ratuszem

Dużą atrakcją podziemnego Olkusza jest makieta, która odzwierciedla usytuowanie budynków. Zwiedzający mogą podświetlić najważniejsze budowle. Korzystając z ustawionych dookoła prezenterów można poznać ich historię. To jedyna szansa na ujrzenie ratusza w formie trójwymiarowego modelu, ponieważ po prawdziwym budynku zostały tylko fundamenty a w jego piwnicach od niedawna działa podziemne muzeum. Dzięki prezenterom multimedialnym, uruchamianym dotykowo, turyści oraz najmłodsi mogą poznać historię miasta Olkusz oraz zobaczyć stare mapy, dokumenty i ryciny.

Projekcja powstania układu planetarnego

W Podziemnym Olkuszu można zobaczyć replikę astrolabium - urządzenia astronomicznego, które należało do olkuskiego astronoma i astrologa Marcina Bylicy. W piwnicach dawnej wieży ciśnień, która została wzniesiona na początku XX wieku zwiedzający mogą zobaczyć historię powstania Układu Słonecznego. W okrągłej sali prezentowane są filmy poświęcone powstaniu rud ołowiu i srebra.

Baszta i fragment murów miejskich Olkusza

Miasto Olkusz zostało otoczone murami miejskimi na początku XIV wieku, za czasów króla Kazimierza Wielkiego. W XV wieku baszta w Olkuszu została rozbudowana, podwyższona i pokryta dachem. Na skutek działań górniczych popadła w ruinę, przez co została rozebrana przed połową XVIII wieku. Fundamenty zabytkowej baszty zostały przypadkowo odkryte w 1968 roku. Towarzystwo Miłośników Ziemi Olkuskiej postanowiło odbudować basztę. Projekt autorstwa Janusza Bogdanowskiego został zrealizowany do 1971 roku.

Historia Olkuskich Żydów w Podziemnym Olkuszu

Pierwsze wzmianki o żydowskich mieszkańcach Olkusza pochodzą sprzed 1317 roku. i wskazują na dwa domy należące do Żydów. Przed wybuchem II wojny światowej w mieście Olkusz było zameldowanych 3080 osób żydowskiego pochodzenia, co stanowiło ⅓ ludności miasta. Wojnę przeżyło zaledwie kilkoro Żydów. W Podziemnym Olkuszu na dużym telebimie można zapoznać się z historią Olkuskich Żydów. W lipcu 1940 r. hitlerowcy przeprowadzili w Olkuszu akcję pacyfikacyjną zwaną “Krwawa Środa” w odwecie za śmierć Niemca. Mieszkańcy Olkusza byli torturowani, bici i przesłuchiwani. We wrześniu 1941 r. utworzono getto, którego likwidacja miała miejsce latem w 1942 roku. Część Żydów skierowano do przymusowej pracy i osadzono w getcie w Sosnowcu a część skierowano do obozu zagłady w Auschwitz.

Bazylika Św. Andrzeja w Olkuszu - Ołtarz

Niezwykłym miejscem położonym w samym centrum Olkusza jest Bazylika Św. Andrzeja. Najstarsza część kościoła (obecne prezbiterium) została wzniesiona w XIII wieku w stylu późnorzymskim. Za panowania króla Kazimierza III Wielkiego świątynię rozbudowano w stylu gotyckim. Powstała wówczas nawa główna i dwie nawy boczne równej wysokości, wsparte na ośmiobocznych filarach i przykryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Zabytkowy kościół ma formę hali z pięcioma przęsłami, trzema nawami i wydłużonym prezbiterium. We wnętrzu znajduje się zabytkowy ołtarz gotycki zwany Poliptykiem Olkuskim, namalowany przez krakowskich malarzy. Składa się z szesnastu scen z życia Marii i Chrystusa, w centralnej części stoi rzeźba Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1480 r.

Dzwonnica Bazyliki Św. Andrzeja w Olkuszu

Obok Bazyliki Św. Andrzeja w Olkuszu stoi wysoka na 63 metry dzwonnica, którą zbudowano w latach 1908-1913 w stylu neogotyckim. Wcześniejsza dzwonnica spłonęła w 1877 roku. Do budowy obecnej konstrukcji użyto miejscowego zlepieńca parczewskiego, dlatego ma charakterystyczny ciemnopomarańczowy kolor. Wieża na dole ma kształt czworoboku o wymiarach 9 x 9 metrów. Grubość murów u podstawy dzwonnicy dochodzi do 1,5 metra. U góry budowla się zwęża i przybiera kształt ośmioboku. Na metalowej kuli posadowiono krzyż z orłem w koronie. Z dzwonnicy rozbrzmiewają 3 dzwony ufundowane w 1963 roku. Niestety wieżą nie jest udostępniona do zwiedzania wewnątrz. Tuż przy niej stoi figurka Gwarka Olkuskiego z krzyżem w dłoniach.

Kaplica Św. Anny i Kaplica Św. Jana Kantego

W roku 1584 kościół ucierpiał w wielkim pożarze miasta Olkusz. Pod koniec XVI wieku rozpoczęła się odbudowa Bazyliki Św. Andrzeja. W 1620 roku wzniesiono renesansową kaplicę loretańską zwaną Amendziańską a także dobudowano duży i mały przedsionek kościoła. W ołtarzu znajduje się figura NMP Loretańskiej. Pod koniec XVIII wieku w pobliżu świątyni postawiono kaplicę Św. Jana Kantego, gdzie ma miejsce całodzienne wystawienie Najświętszego Sakramentu. Kaplica powstała w miejscu, gdzie wznosił się przylegający do muru obronnego dom. Mieszkał w nim olkuski proboszcz Jan z Kęt (1390 - 1473).

Grodzisko Stary Olkusz

Pamiątką początków miasta jest średniowieczne Grodzisko Stary Olkusz, które oddalone jest od centrum o 4 km. Srebrne miasto zostało przeniesione w obecne miejsce ze względu na wyczerpanie złóż ołowiu i srebra a także z powodu zniszczeń spowodowanych przez tatarów w XIII wieku. Grodzisko Stary Olkusz miało kształt koła o średnicy 80 metrów. Było otoczone głęboką fosą (w części południowej wykutą w skale wapiennej) i ziemnymi wałami. Prawdopodobnie w XIV wieku na miejscu spalonego grodziska wybudowano gotycki kościół pw. Św. Jana Chrzciciela. Do naszych czasów zachowały się jedynie mury i krypty kaplicy. W 1937 roku na murze dawnego prezbiterium ustawiono monument z krzyżem i tablicą przypominającą historię tej świątyni.

Miasto Olkusz - atrakcje w okolicy

Miasto Olkusz zamieszkuje obecnie ponad 35 tys. mieszkańców. To bardzo ciekawe i historyczne miejsce, dlatego na jego terenie mieści się kilka tematycznych placówek kulturowych. Najciekawszą atrakcją jest Podziemne Muzeum w piwnicach dawnego Ratusza i Starostwa. Na rynku głównym mieści się także Muzeum PTTK w Olkuszu, które powstało w 1911 roku i jest jednym z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. Na uwagę zasługuje także Muzeum Afrykanistyczne prezentujące sztukę i kulturę Czarnego lądu, Muzeum Pożarnictwa z ekspozycją samochodów konnych, hełmów, toporów i mundurów strażackich oraz Galeria Sztuki Współczesnej, gdzie 300 prac tworzy stałą ekspozycję sztuki współczesnego malarstwa, grafiki, rzeźby, ceramiki i fotografiki. Dla ludzi aktywnych ciekawą atrakcją będzie spacer 5 km ścieżką edukacyjną po Rezerwacie Pazurek. Piękne widoki rozciągają się z wieży widokowej Zamku w Rabsztynie.

czas na przygodę, ruszaj w trasę

dla waszej wygody, wystarczy kliknąć w mapkę, wpisać miejsce aktualnej lokalizacji, wyznaczyć trasę i cieszyć się podróżą